|
گونههای مهم پستاندارن موجود در منطقه
|
|
1
|
پلنگ
|
Pantera pardus
|
|
2
|
گوزن زرد ایرانی
|
Cervus dama
|
|
3
|
خرس قهوه ای
|
Ursus arctos
|
|
گونه های مهم پرندگان موجود در منطقه
|
|
ردیف
|
نام گونه
|
نام علمی
|
|
1
|
پلیکان خاکستری
|
Pelecanus crispus
|
|
2
|
اردک مرمری
|
Marmaronetta angustirostris
|
|
3
|
باکلان کوچک
|
Phalacrocrax pygmeus
|
|
4
|
کشیم بزرگ
|
Podiceps cristatus
|
|
5
|
اکراس سیاه
|
Plegadis falcinellus
|
|
گونه های مهم ماهیان موجود در منطقه
|
|
ردیف
|
نام گونه
|
نام علمی
|
|
1
|
زردک پریشانی
|
Carasabarbus luteus
|
|
2
|
گل چراغ
|
Garra rufa
|
|
3
|
مارماهی
|
Mastacembelus mastacembelus
|
جاذبههای گردشگری : وجود تالابهای آب شیرین ارژن و پریشان دراین منطقهی حفاظت شده، چشم اندازهای زیبایی را به وجود آورده است. آبشار چرو در ارژن، لانه های پرندگان در میان نی زارهای پریشان، ارتفاعات سر به فلک کشیدهی میانکتل، پهنهی سبز دشت برم، کاروانسرای قدیمی کتل، امامزاده پیر بنکی، سرو روستای وارک و کتیبههای حکامی شده در دل صخرههای مجاور پریشان از جمله جاذبههای گردشگری منطقه می باشد.
درختان بلوط ارتفاعات میانکتل و دشت برم گونه ی غالب این منطقه بوده و در فصل رویش منظره ی بسیار بدیعی از جنگل های زاگرس را به معرض دید علاقه مندان طبیعت قرار می دهد.
نرگس زار فامور در جنوب شرقی تالاب در فصل پاییز و زمستان دشتی مملو از گل های نرگس است.کاروانسرای قدیمی واقع در جاده ی میانکتل که مربوط به دوره ی قاجار می باشد. امامزاده عبدالله در روستای وارک (دشت برم ) امامزاده پیرابوالحسن در روستای ابوالحسنی امامزاده پیربنکی در جاده ی کتل پیرزن امامزاده بی بی حوری در شرق تالاب پریشان دامنه ی کوه عربان از دیگر جاذبه های منطقه به شمار می روند.
غارهای موجود درهر منطقه :
تنها غار شاخص در منطقه در مجاورت روستای وارک واقع گردیده است.
امکانات، تجهیزات و جادهی دسترسی:
در این منطقه 2 باب پاسگاه سر محیط بانی و 2 باب پاسگاه محیط بانی . همچنین در مجاورت پاسگاه سرمحیط بانی پریشان، یک باب مهمانسرا موجود بوده که از امکانات رفاهی مناسبی برخوردار می باشد. راه اصلی شیراز به استان های خوزستان و بوشهر از داخل منطقه می گذرد. منطقهی ارژن و پریشان در 60 کیلومتری غرب شیراز و 13 کیلومتری شرق کازرون واقع گردیده است.
تهدیدات منطقه :
عوامل تهدید تالاب را می توان به دو دستهی عوامل انسانی و طبیعی تقسیم کرد :
ارژن :عوامل انسانی
1- وجود کشاورزی دراطراف
2- چرای بی رویهی
3- گردشگری غیر اصولی درمنطقه و انباشت زباله و استفادهی ناپایدار از منابع گردشگری.
4- شکار و صید غیر مجاز
5- حضور عشایر
6- احداث کانال های زهکشی
7- حفر چاه های غیر مجاز
8- تصرف اراضی و تبدیل تالاب به زمین کشاورزی
9- عدم ابطال اسناد مالکیت اراضی خریداری شده توسط سازمان
10- آتش سوزی های تعمدی نی زارهای حاشیهی تالاب
عوامل طبیعی
1- خشکسالی های پی در پی
2- وجود پدیدهی طبیعی sink hole
3- تغییرات اقلیمی در مقیاس منطقه ای
پریشان
عوامل انسانی
1- تغییر کاربری اراضی و تعرض به حریم تالاب
2- رهاسازی گونه های غیربومی ماهی در تالاب توسط شیلات و مردم
3- استفادهی بی رویه از قایقهای موتوری که با ایجاد سر و صدا باعث نا امنی کلونی های زادآور و مناطق حضور پرندگان شده و همچنین آلودگی های سوختی این نوع قایق ها کیفیت آب پریشان را تهدید می نماید.
4- ورود پسابهای خانگی و کشاورزی به تالاب که بالا رفتن مواد آلی و معدنی آب و پدیدهی یوتریفیکاسیون ( خوراکوری ) را به دنبال دارد.
5- انجام فعالیتهای عمرانی نظیر راهسازی و خطوط انتقال گاز و برق در داخل یا حریم تالاب
6- صید و شکار بی رویه
7- استفادهی غیراصولی و بهره برداریهای بیش از حد از توان تالاب توسط کشاورزان منطقه
8- حفر چاه های آب غیر مجاز
9- عدم ابطال اسناد مالکیت اراضی خریداری شده توسط سازمان
10- احداث کانال های زهکشی آب به منظور خشکاندن اراضی
11- گردشگری غیر اصولی و ناپایدار از منابع تفرجی تالاب
12- آتش سوزی های تعمدی نی زارهای حاشیهی تالاب
عوامل طبیعی ( تالاب پریشان ) :
1- خشکسالی های پی در پی و عدم برنامه ریزی مناسب جهت پیشگیری از عواقب آن
منطقه حفاظت شده میانجنگل فسا
· موقعیت منطقه :
منطقه حفاظت شده میان جنگل فسا که در 90کیلو متری جاده شیراز-فسا و در شمال غربی شهرستان فسا واقع گردیده ازشرق و شمال به جاده ارتباطی “فسا ـ شیراز“ از غرب به راه ارتباطی خانه کهدان (خاوران) به نظر‌آباد و حسین‌آباد و سرانجام به مومن آباد و از جنوب به شهرستان فسا و خاوران (خانه کهدان) محدود می شود . این پهنه با وسعت 58000 هکتار در موقعیت جغرافیایی 35 و 15 و 53 تا 15 و 38 و 53 طول شرقی و 45 و 55 و 28 تا 15 و 13 و 29 عرض شمالی واقع گردیده است. تمامی این عرصه در محدوده سیاسی در استان فارس قرار دارد.
· تاریخچه منطقه :
اولین بار درتاریخ 28/3/67 بنا بر موافقت سازمان حفاظت محیط زیست جزو مناطق شکار ممنوع قرارگرفت وبلحاظ اهمیت زیستگاهی منطقه خصوصا" تنوع گونه های گیاهی موجود درآن مورخ 27/11/75 بعنوان منطقه حفاظت شده اعلام گردید .
· وضعیت توپوگرافی منطقه :
منطقه مذکور به دوقسمت شرقی وغربی تقسیم می گردد . دربخش غربی اغلب کوهها وکوهپایه ها ودرقسمت شرقی تپه ها ، تپه ماهورها و دشت های نسبتا" کوچک قرارگرفته است . دو رشته کوه اصلی منطقه عبارتند از کوه میانجنگل با ارتفاع2790 مترو و کوه نظر آباد با ارتفاع 2850متر. این دورشته که به طور موازی با یکدیگر قرارگرفته اند از شمال به جنوب امتداد یافته وبه تدریج به سمت جنوب فاصله این دو رشته کوه ازیکدیگر بیشتر می شود درانتهای جنوبی کوه نظر آباد رشته کوه دیگری بنام کوه بره با ارتفاع 2577مترازغرب به شرق امتداد یافته وانتهای کوه نظر آباد ومیانجنگل را به یکدیگر وصل می کند حدفاصل این سه. رشته کوه به دره قشقه ( لای تاریک ) مشهور است .
در منطقه حفاظت شده میان جنگل فسا، چندین آبادی مانند محمودآباد، سلیمان آباد، توله زیره، آب آسمانی، پانعل، بهمنی، براروز، یزدانی و همچنین دامداری و مرغداری ، مراکز آموزشی و دیگر تاسیسات وجود دارد.
· اقلیم منطقه حفاظت شده میان جنگل فسا:
اقلیم منطقه حفاظت شده میان جنگل فسا از نوع نیمه خشک سرد می باشد و عمده سیستمهایی که منطقه مورد مطالعه را تحت تاثیر قرار می دهند نظیر اکثر مناطق کشور منشاء غربی داشته است. 93 درصد بارندگیها در شش ماه اول سال مشاهده می شود و بیشترین بارندگیها در ماههای دی و اسفند اتفاق می افتد .
· چشم اندازهای زیبا و واجد ارزشهای طبیعت گردی.
منطقه حفاظت شده میانجنگل فسا از قابلیت های ویژه ای بخصوص درزمینه شناخت گونه های گیاهی ودارویی ، مطالعات علمی برروی گونه های متنوع جانوری ومطالعات زمین شناختی برخوردار است . این منطقه با توجه به تنوع توپوگرافی شامل : کوهها , کوهپایه ها , تپه ها , ماهوارها و دشتهای نسبتا" کوچک و همچنین وجود گونه های متنوع وحوش و رستنیهای باعث شده که ویژگیهای خاصی برخوردار باشد کلیه این مواهب با توجه به عدم یکنواختی وضعیت طبیعی منطقه باعث جلب بیشتر دوستداران طبیعت خواهد شد .
این منطقه همچنین به لحاظ دارابودن چشمه های گوارا وچشم اندازهای زیبا از نظر جذب توریسم دارای اهمیت است . از ابشخورهای مهم منطقه می توان چشمه کل – چشمه قشقه – چشمه پیجشک – چشمه نزنک چشمه چالبا – چشمه گچ بزرگ را نام برد .
جاذبه های مهم گردشگری منطقه :
- از زیبای های منطقه می توان به دره نقشه دره لای تاریک نام برد که از اطراف بوسیله کوههای این جنگل , نظر آباد و کوبره به طور طبیعی محصور می باشد که محل مناسبی برای تکثیر بعضی از گونه های نادر وحشی می باشد .
چشمه اهروم : در 30 کیلومتری شهرستان فسا و در ارتفاعات کوه اهروم چشمه ای به نام چمشه اهروم واقع گردیده است . پوشش گیاهی منطقه مذکور بسیار غنی و شامل انواع درختان کیکم , پسته وحشی با بوته هایی مانند کلاه میر حسن , گون و ... می باشد با شصت دقیقه پیاده روی به منطقه زیبا دسترسی می یابیم .
- چشمه ترنگ : این چشمه در 10 کیلومتری شهرستان سروستان و در 1500 متری جاده آسفالته شیراز – فسا قرار گرفته است . دسترسی به این چشمه به راحتی و توسط وسیله نقلیه به نزدیکی چشمه می رسیم
- آب چشمه : وفور و اطراف آن نی زار واقع گردیده است .
- چشمه بادگیر : در 20 کیلومتری شهرستان فسا و در ارتفاعات کوه بادگیر و باغ صمد واقع گردیده , پرندگان و پوشش گیاهی منطقه بسیار متنوع می باشد دسترسی به این چشمه نیز به راحتی صورت می گیرد .
· امامزاده اسماعیل ( ع ) :
یکی از جمله زیارتگاههای معروف استان فارس می باشد و در 35 کیلومتری شهرستان فسا واقع شده که مرقد مطهر آن چون نگینی درخشان منطقه , منطقه حفاظت شده میانجنگل را نورافشانی می کند امازاده اسماعیل را شخص پاک و اندیشمند دانسته اند و صاحب ترجمه های بسیار و در کتاب عین المعجزات از وی نامبرده شده است . نسبت وی به ابوالقاسم علی بن موسی امام جواد ( ع ) می رسد . منطقه مذکور دارای امکانات رفاهی – تفرجگاهی با تجهیزات مناسب می باشد . این تجهیزات شامل زائرسرا , مهمانسرا , پارک جنگلی , استراحتگاه , نمازخانه , پایگاه امداد جاده ای می باشد .
پوشش گیاهی منطقه :
پوشش گیاهی منطقه حفاظت شده میانجنگل فسا بسیار غنی بوده و بالغ بر 325 گونه گیاهیدر این منطق می روید که ه متعلق به 64 تیره گیاهی هستند . آنچه در این فهرست بیشتر جلب توجه می کند گیاهان دائمی واغلب بوته ای و درخت و درختچه ای مـی باشند. در میان گیاهان شناسائی شده 41 گونه از آنها در ردیف گیاهان انحصاری هستند که یک گونه از آنها در معرض خطر و بقیه در ردیف عناصر کم خطر یا به اصطلاح بومی با پراکندگی وسیع می باشند. در ضمن یکی از گونه های جمع آوری شده از منطقه برای اولین بار از ایران گزارش می شود. وجود 41 گونه انحصاری در این منطقه حکایت از یک بانک ژن گیاهی قوی را دارد که وظایف مسئولان سازمان محیط زیست را هر چه سنگین تر می نماید ، زیرا حفظ این عناصر بومی که از سرمایه های ملی این مملکت محسوب می شوند به عهده آنها گذاشته شده است.
|
نام فارسی
|
نام علمی |
|
ارس
|
Uniperus excelsa
|
|
بنه
|
Pistacia mutica
|
|
کلخنگ
|
Pistacia kinjuk
|
|
بادام وحشی
|
Amygdalus scoparia
|
|
تنگرس
|
Amygdalus lycedis
|
|
ارژن
|
Amygdalus eriocada
|
|
|
Ephedra sp
|
|
گون
|
Astragalus spp
|
|
کلاه میرحسن
|
Achantolimon sp
|
|
ابنوس
|
Ebenus sp
|
|
کومــا
|
Ferula sp
|
|
کاروان کش
|
Artra phaxis spinosa
|
· حیات وحش منطقه :
تنوع زیستی این منطقه حائز توجه و اهمیت است. گونه هائی از رده های پستانداران (مثل کل و بز، قوچ و میش، گرگ، روباه، گراز و ...) و پرندگان (مثل انواع بازهای شکاری چون شاهین، بحری و بالابان، کلاغ نوک سرخ، باقرقره شکم سیاه و هوبره) و خزندگان (مثل لاک پشتهای مهمیزدار و خزری، انواع مارمولک، سوسمار و مارها) و دوزیستان در این منطقه زندگی می کنند. از رده ماهیان به علت عدم وجود رودخانه های دائمی و تالابها و برکه ها در منطقه هیچ گونه ای وجود ندارد. به هر شکل تنوع گونه ای این منطقه که در سالهای اخیر تحت مدیریت قرار گرفته
و از توانائی مناسبی برخوردار است، می تواند رشد بیشتری داشته باشد.
گونه های شاخص این منطقه با توجه به معیارهای انتخاب به قرار زیر است:
ــ گونه های شاخص پستاندار شامل کل و بز و قوچ و میش و تشی
ــ گونه های شاخص پرنده شامل کوکر (باقرقره) شکم سیاه و دارکوب سوری
ــ گونه های شاخص خزنده و دوزیست در منطقه تشخیص داده نشده است.
گونه های پستاندار از جمعیت مناسب و خوبی برخوردار بوده اما تعداد گونه کوکر شکم سیاه کم و نیاز به حفاظت بیشتری مخصوصاً در اراضی دشتی حاشیه منطقه دارد.
· عوامل تهدید منطقه:
1) شکار غیر مجاز
2) اجرای پروژه های عمرانی از جمله خط لوله چهارم فارس جنوبی و از بین بردن پوشش گیاهی و جنگلی
احداث جاده جدید التاسیس واقعدر جنوب غربی منطقه حفاظت شده میانجنگل که توسط شرکت ملی گاز صورت گرفته و این امر دسترسی به منطقه را برای عموم آزاد نموده و باعث افزایش تعارضات گردیده است .
3) وجود دام مازاد برظرفیت مراتع
4) واگذاریهای بدون ضابطه توسط برخی از دستگاههای دولتی
5) آتش سوزیهای عمدی و غیر عمدی
((منطقه حفاظت شده هرمد لارستان))
· موقعیت جغرافیایی:
منطقه حفاظت شده هرمد لارستان باوسعت تقریبی 209671 هکتارمابین عرض شمالی 15 ˚27تا 45 ˚27 و طول شرقی 37 ˚54تا 15 ˚55 درجنوب شرقی استان فارس و40 کیلومتر ی شرق لارستان ودرجنوب رشته کوههای زاگرس قرارگرفته است. ارتفاع بالاترین نقطه آن (درکوه شب) 2681مترمی باشد کهدرضلع جنوبی منطقه قراردارد. این منطقه بین دواستان فارس وهرمزگان واقع شده است. وضعیت آب وهوای منطقه گرم وخشک است. بارندگی درآن بسیارکم وبه صورت سیلابی است وجود گنبد های نمکی باعث شورشدن رودخانه های فصلی وکوچک شده است. درمنطقه حفاظت شده هرمد, جزکوه شب, کوه بلندی وجود ندارد. کوه شب کوه بسیارصعب العبورمی باشد ومنابع آب آن درارتفاعات محدود است.
پس از اینکه مشخص گردید،قوچ لارستان زیر گونه ای خاص از قوچ و میش های جهان است ،در سالهای 51-1350 سازمان حفاظت محیط زیست مصمم شد که منطقه ای حفاظت شده در لارستان و یا در آن بخش از استان هرمزگان که محیط زیست این قوچها می باشد تاسیس نماید.در تاریخ 4/10/53 شورای عالی محیط زیست این منطقه را بعنوان منطقه حفاظت شده هرمد به تصویب می رساند.
باتوجه به تنوع اقلیمی وتوپوگرافی این منطقه ، تنوع جانوری نیز زیاد می باشد ، انواع پستانداران شامل کل وبز، قوچ ومیش لارستان ، کفتار، روباه معمولی ، شاه روباه ، شغال ، انواع گربه وحشی ، تشی ، خارپشت و ... مشاهده می گردد ، تنوع گونه های پرندگان منطقه نیز غنی بوده شامل هوبره ، چاخ لق ، انواع کوکر، کبوتر ، قمری ، چکاوک ، کبک وتیهو وجود دارند . خزندگان منطقه هرمد نیز بسیار متنوع می باشند وارانوس ، انواع مارمولک در اندازه های مختلف و انواع مار به تعداد زیاد دیده می شوند .
عکاس محمد جواد نظری
- گونه های شاخص حیوانات وحشی منطقه :
|
ردیف
|
نام گونه
|
نام علمی
|
|
1
|
قوچ ومیش لارستان
|
Ovis orientalis larstanica
|
|
2
|
جبیر
|
Gazella benettit
|
|
3
|
کل وبز
|
Capra hircus
|
|
4
|
کاراکال
|
Carical carical
|
|
5
|
گرازوحشی
|
Sus scrofa
|
· مهمترین زیستگاههای منطقه :
|
ردیف
|
نام زیستگاه
|
موقعیت
|
مختصات جغرافیایی
|
گونه
|
|
1
|
دشت چاهشور
|
شمال
|
27 43 27 45
55 07 55 12
|
جبیر
|
|
2
|
دشت نهریز
|
شمال غربی
|
27 40 27 46
54 50 54 57
|
هوبره , جبیر
|
|
3
|
چشمه گرو
|
شمال
|
27 44 27 45
55 56
|
قوچ ومیش
|
چاهشورواقع درشمال منطقه بهترین زیستگاه منحصر به فرد گونه جبیردراستان
· از تروفه های مهم درمنطقه که توسط شکارچی اتباع خارجی باپروانه ویژه شکار گردیده , گونه قوچ لارستان می باشد که طول شاخ آن 71 سانتیمتر می باشد .
· آبشخورهای مهم حیات وحش درمنطقه :
آبخشورهای طبیعی : چشمه لاور چرک - گرو – فخرالدین – آبقلمو – بنو
آبشخورهای دست ساخت ( مصنوعی ) : آبشخور علی کاکایی – آبشخورچاهشوروآبشخورکل شمویی که بیشتردرشمال وغرب محدودة امن منطقه بامختصات جغرافیایی زیرمی باشد :
· از مکانهای لانه پرندگان از جمله سنگ پشم , لیکو و. . . منطقه دشت , برکه انجیر , دشت بنوکه برروی درختان کهورو کنارلانه سازی می نمایند ودشت نهریزکه از بهترین زیستگاههای هوبره می باشد
· پوشش گیاهی منطقه :
تنوع گیاهی دراین منطقه چشمگیربوده منتها مطالعه دقیق درمورد گیاهان وجانوران منطقه صورت نگرفته براساس ( درختان ودرختچه های شناخته شده ) تقسیم بندی زیر پوشش گیاهی منطقه هرمد رانشان می دهد درتپه ها ودشت های جنوبی منطقه جنگلهای تنک آکاسیا دیده می شود وهمچنین درختانی نظیر کنار، کهور، استبرق به طورپراکنده دراین منطقه رشد کرده اند در دامنه کوهها ، درختچه های نظیر بادام کوهی ودرختانی نظیر بنه ، کیکم، زیتون وسرو کوهی وبوته های بزرگ مور خش به وفور یافت می شوند علاوه براینها گیاهانی نظیر گز، انارشیطان ، پامچال وقیچ به صورت پراکنده دراین منطقه می رویند .
|
اسم فارسی
|
نام علمی
|
اشکوب
|
|
کنار
|
Zizypbus spinachrsti
|
فوقانی
|
|
گز
|
Tamarix Aphylla
|
فوقانی
|
|
انارشیطان
|
Tecomella Undulata
|
فوقانی
|
|
استبرق
|
Caletrepis precers
|
فوقانی
|
|
کهور
|
Prosopissp
|
فوقانی
|
|
قیچ
|
Zegophllum Attiplicoid
|
میانی
|
|
کلخونگ
|
Pista Rhinyuk
|
میانی
|
|
فرفیون
|
Euphorbialarica
|
میانی
|
|
گوش بره
|
Pllomisoliriery
|
تحتانی
|
|
بهمن
|
Stipa Capensis
|
تحتانی
|
|
بروموس
|
Bromus Tectorum
|
تحتانی
|
|
ریش بز
|
Ephedra SP
|
تحتانی
|
|
گون
|
Astragolus SP
|
تحتانی
|
چشم اندازهای بدیع ودیدنی:
- چندین پرتگاه درکوه شب واقع درمنطقه مذکور وجود دارد
- منطقه خشک وبیابانی است لذا برف قندیل ویخچال طبیعی وجود ندارد .
- قلعه ای تحت عنوان قلعه خان باقد مت بیش از 100 سال در شمال غربی منطقه به نام دشت نهریز و پل ساروجی دربخش هرمد با قدمت بیش از 80 سال می باشد.
- وجود امام زاده زاهد محمود درروستای قدیم زاهد محمود واقع درشرق منطقه .
- گیاهان دارویی خاص منطقه عبارتست از درمنه وآویشن والبته نوعی قارچ بنام دمبل درصورتی که بارندگی مناسب باشد ( حدود 300میلیمتردرسال ) درمنطقه رشد زیادی داشته ومصرف خوراکی دارد .
- گنبد نمکی چاه بند یاسیاه تک واقع درجنوب غربی محدودة امن دارای سنگهای آذرین که از اعماق بالاآمده است قابل مشاهده است
- کانیهای شاخص منطقه عبارتست از کوارتز, کبالت , آهن ومنیزیم
- چشمه لاورچرک , چشمه گرو , چشمه فخرالدین , چشمه آبقلمو , چشمه بنو .
- تنها منبع آبی که دارای آب شرب می باشد , آب چشمه بنو می باشد.
- این منطقه فاقد آبگیر بوده وفقط رودخانه شورباطول 106 کیلومتر به عنوان مرزغربی , شمالی وشمال شرقی منطقه درفصل پاییز زیستگاه تعدادی از پرندگان مهاجرکنارآبزی می باشد . (آبچلیک , سلیم, چوب پا و. . . )
- دوقبرستان قدیمی درمنطقه وجود دارد که البته از نماد وفرهنگ خاصی تبعیت نمی کنند که عبارتند از :
قبرستان برکه انجیر با مختصات و قبرستان بنو
مجموعه پارک ملی قطرویه و منطقه حفاظت شده بهرام گور
مقدمه: پارک ملی قطرویه و منطقه حفاظت شده بهرام گور نمونه‌ای برجسته از مظاهر طبیعت ایران است که دارای مناظر منحصر به فرد ونادری از نظر زیبایی و تاریخی همراه با تنوع گونههای گیاهی و جانوری است که تا حدی بکر و دست نخورده باقی مانده و به لطف تنوع جغرافیایی و اقلیمی سرشار از زیباییهای شگفت انگیزی می‌باشد که در این مختصر به معرفی آن می پردازیم.
تاریخچه حفاظت: این محدوده که قبلا بصورت منطقه آزاد کنترل می‌شد .در سال هزار و سیصد وپنجاه و یک با عنوان منطقه حفاظت شده بهرام گور تحت کنترل اداره کل حفاظت محیط زیست فارس قرار گرفت که به جهت غنای زیستی بویژه گورخر آسیایی که نام خود را از نام یکی از پادشاهان ساسانی ایران به نام بهرام گور که علاقه فراوانی به شکار گور داشته، گرفته است.در مجاورت قطرویه، خرابه‌ای اکنون وجود دارد که به گفته اهالی این روستا استراحتگاه بهرام گور در هنگام شکار بوده است وسعت مجموعه این دو منطقه در حال حاضر 404 هزار هکتار ( 372000 هکتار منطقه حفاظت شده و 31815 هکتار پارک ملی قطرویه ) می‌باشد که یک پنجم آن منطقه امن اعلام و هر گونه ورود دامءتعلیف و بهره برداری درآن ممنوع است.
موقعیت جغرافیایی پارک ملی قطرویه و منطقه حفاظت شده بهرام گور: مناطق مذکور در استان فارس و در موقعیت جغرافیایی ۲۹ تا ۴۳/۲۹ عرض شمالی و۲۱/۵۴ تا ۲۱/۵۲ طول شرقی واقع شده است. مساحت آن در حدود 404000 هکتار می باشد.
اقلیم: پارک ملی قطرویه و منطقه حفاظت شده بهرام گور در شرق شهرستان نی ریز و در مرز استان فارس وکرمان واقع شده و دارای آب و هوای گرم و خشک و گرم و نیمه خشک است. ارتفاع بلندترین قلهٔ آن دو هزار هفتصد و هشتادوهفت متر وپست‌ترین نقطه دشتی هزار و ششصد و هشتاد متر از سطح دریا می‌باشد .هوای منطقه در ارتفاعات متعدل ودر دشت‌ها به شکل کویری بروز می نماید . میزان بارندگی بین صد و پنجاه تا دویست وپنجاه میلیمتر متغیر که بیشتر در فصل پاییز و زمستان واوایل بهار متمرکزو در بخش شر قی آن بیشتر از سایر مناطق است.میزان درجه حرارت با توجه به مرتفع وکویری بودن منطقه متغیربوده واختلاف زیادی بین دمای روز و شب مشهود می باشد. حداکثر درجه حرارت در گرم‌ترین ماه سال سی و چهار و حداقل آن منفی پنج درجه سانتیگراد می‌رسد. جهت وزش بادها در تابستان از شرق به غرب و در زمستان از شمال به جنوب می‌باشد..
زمین شناسی: این منطقه بخشی از راندگی رشته کوه زاگرس است،تشکیلات زمین شناسی متامورفوز (دگرگون شده) و رسوبی بوده واز لحاظ ساختمان زمین شناسی می توان منطقه را جزء کوچکی از ژئوسنکلینال(بزرگ ناودیس) که باعث پیدایش سلسله جبال زاگرس گردیده است دانست.
در ارتفاعات ،گودالها وطشتک های طبیعی وجود داردکه محل تجمع زه آب های ناشی از بارش جوی است.رسوبات دانه ریز ومارنی همراه با املاح فراوان در این گودی ها ،اراضی مشهور به دق را ایجاد می نمایند. پلایا ها قابلیت نفوذ پذیری وآبگذری بسیار اندکی دارند ودر عمق های مختلف تشکیل سخت لایه را نموده وغالبا عاری از پوشش گیاهی هستند.
بافت خاکهای موجود در منطقه به طور عمده از نوع ماسه ای ،ماسه ای-رسی وسیلتی است.خاکهای شنی وماسه ای در نواحی بالادست وجود دارد.این خاکها دارای قابلیت نفوذپذیری زیاد و تهویه مناسب هستند.در منطقه میان بند خاکهای ماسه ای – رسی ورسوبات آبرفتی به چشم می خوردکه این خاک ها دارای ظرفیت مناسبی برای نگهداری آب بوده و در دوران خشک مقدار کمی رطوبت در دسترس گیاهان قرار می دهند.اراضی سیلتی نیز در مناطق پست وقسمت مرکزی منطقه که به صورت طشتک وپلایا در آمده همراه با املاح گچ و نمک های محلول دیگر وجود دارد. این خاکها دارای نفوذپذیری بسیارکم و یا فاقدنفوذ پذیری هستند و در مواردی به صورت باتلاقی در می آیند.در دوران خشکی ،آب موجود در خاک این نقاط قابل استفاده گیاهان نبوده و به همین لحاظ پوشش گیاهی در این گونه خاکها بسیار فقیر است.خاکهای منطقه به طور کلی از حاصلخیزی بسیار کمی برخوردارندو این از دلایلی است که کشاورزی در این منطقه به خصوص در حد شمالی جاده آسفالته نیریز- سیرجان رونق چندانی ندارد.
عوارض طبیعی وتوپوگرافی حفاظت شده بهرام گور : بر روی سلسله جبال زاگرس واقع شده و دارای رشته کوهها و دره‌ها و دشتهای نسبتا وسیعی به شرح زیر است. رشته کوههای کر سفید از شمال به جنوب که بلندترین قله آن 2787 متر ارتفاع دارد.رشته کوه های زیارت از شرق به غرب ورشته کوه سرخ از چشمه خنج شروع شده و تا چشمه عین الجلال ادامه داردو بلندترین ارتفاع آن 2250 متر است.این رشته کوه به علت واقع بودن در محدوده امن و همچنین برخورداری از امنیت بیشتر و وجود چشمه ها و آبشخور های مناسب و وضعیت بسیار مطلوب پوشش گیاهی دارای چمعیتی مناسب از کل و بز و قوچ و میش است و دشت های اطراف آن دارای جمعیت مطلوب گورخر و جبیر می باشد.در سطح منطقه دره ها و دشت های وسیعی وجود دارد که همگی دارای ارزش زیستگاهی می باشند.تعدادی از دره ها به علت داشتن عمق زیاد،پوش گیاهی مناسب و آبشخور ،زیستگاه مطلوب جانوران وحشی است . دره‌های آغل سنگی، طبقی، چاه مروی، چاه تیز، گلو معدن، چاه سبز، گلیکو، چاه دراز، مغلی، چاه تنگل، چاه بید، چکو، چاه بادام، دشتهای ریگ جمشید، ده وزیر، عین الجلال، چاه میل، پریا و گرد طول، شوریه و ده برین، چشمه انجیر، گزی و قطرویه در منطقه می باشند.
منابع آبی:در منطقه منابع آبی نسبتا" مناسبی به صورت چاه ،چشمه وقنات وجود دارد .تعداد این منابع با پراکنش خوبی در سطح منطقه توزیع شده اند،اما دبی آنها کم است . و در طول سال با توجه به میزان بارش متغیر تعدادی از چشمه‌ها فصلی بوده و درتابستان و پاییز خشک می‌شوند.مهم ترین چشمه های منطقه شامل : عین الجلال شور، سفید، انجیر، گل هریگون ،گدار کر سفید،گلو معدن،کلیکی،شهبازی،کته،انجیر سوزه،دغل،شوره،تنگو،لوش،لیسو،چکه، کل چشمه،زرد،بیدو،دغل و غوری،چاه بنه غوری،و گاوی است.دیگر مناطق آبی منطقه شامل تعداد زیادی چاه و قنات و سه دستگاه تلمبه بادی می‌باشد.
.
با توجه به وسعت منطقه و تغییرات ارتفاعی از 1600 تا 2787 متر(کوه علی دادی)،توپوگرافی(شیب،ارتفاع و جهت) و نوع خاک عوامل موثر در به وجود آمدن اجتماعات و تیپ های گیاهی متنوع در منطقه است که شامل موارد ذیل می باشد:
- تیپ جنگلی:در اینجادرختان جنگلی مساحت کمی حدود 5/8 درصد را اشغال نموده اندکه اغلب در دامنه های کوه زیارت،کوه سفید،کوه بشنه،کوه سرخ ،کوه گلومعدن،کوه علی دادی و کوه چشمه انجیر واقع شده اند.اراضی تحت پوشش کوهستانی و جنگل دارای دو اشکوب می باشندکه اشکوب بالایی را بنه و اشکوب زیرین بادام ،کیکم،تنگرس و غیره تشکیل می دهد.
- تیپ درمنه(Artimisia herba-alba ): به مساحت 45000 هکتار در قسمت غربی منطقه کوههای لاسیون و کفه عین الجلال موجود است.
- تیپ درمنه-گون(Artimisia -Astragalus ): به مساحت 350000 هکتار،این تیپ در دامنه های غربی کوه سرخ و دامنه شمالی کوه سفید وجود دارد.
- تیپ درمنه-قیچ(Artimisia -Zygophyllum ): به مساحت 120000 هکتارو از شمال و شمال غربی روستای غوری و چشمه انجیر تا دامنه های کوه سرخ ادامه دارد.
- تیپ گون- پیچک - درمنه (Astragalus – Convolvulus- Artimisia):به مساحت 15000 هکتار که در حوالی کوه علی دادی و چشمه معدن موجود است.
- تیپ گون- پرند - درمنه (Astragalus -Petropyrum- Artimisia): به مساحت 7000 هکتار که این تیپ اکثرا" در شیب های کوهپایه و عمق دره ها وجود دارد.
- تیپ آبنوس- درمنه-گون (Ebenus- Artimisia -Astragalus):به مساحت 15000 هکتار که در حوالی روستای غوری و حوالی ده چاه و اراضی دشت شرقی کوه زیارت می باشد.
- تیپ تاغ- درمنه-شور (Haloxylon- Artimisia -Salsola): به مساحت 500 هکتار در فاصله 15 کیلومتری شمال شرقی پاسگاه قطرویه وجود دارد.
- تیپ جاشیر-گون-کلاه میر حسن( Prangos- Astragalus -Acantholimonَ): به مساحت 7000 هکتار که در ازتفاعت کوهها وجود دارد.- تیپ شور-درمنه(Salsola-Artremisia):به مساحت 10000 هکتار این تیپ در مجاور پاسگاه قطرویه به ویژه در شمال آن وجود دارد
- تیپ نمکزار:میزان 5500 هکتار در طرفین جاده قطرویه –سیرجان لخت و فاقد پوشش بوده و به صورت دق(نمکزار)می باشدوحدود 2/1 درصد کل منطقه را در بر می گیرد.
ازگیاهان داروئی مهم منطقه آویشن – کاکوتی – شیرین بیان – گل گاوزبان – خاکشیر – زیره – جاشیر- ریواس و آنغوزه را نام برد که خصوصا در منطقه کوههای زیارت و باغچوبی تعداد زیادی از مردم جهت چیدن زیره به این منطقه می آیند ضمنا یک نوع قارچ به نام دمبل نیز در سالهای پر باران بمیزان زیاد در منطقه تولید که عده زیادی با خانواده جهت برداشت به منطقه می آیند .
------------------------------------------------
گونه های جانوری :بهرام گوربا اقلیم خشک زیستگاه بسیار متنوعی برای گونههای متعددی از وحوش و گیاهان می‌باشد که تعدادی از آنها در کشور و قاره آسیا کمیاب هستند . وجودرشته کوههای نسبتا مرتفع و دشتهای وسیع و تپه ماهورهای متنوع موجب شده است که در طول سالیان گذشته وحوش این منطقه بطور طبیعی مورد حفاظت قرار گیرند . تعداد گونههای حیات وحش و جمعیت آنها که علاوه بر وضعیت مطلوب زیستگاهی توسط اداره کل حفاظت محیط زیست فارس نیز تحت کنترل ونظارت ویژه قرار دارد نسبتا مناسب بوده که میتوان منبع ذخیره مهم ژنتیکی جانوری و گیاهی کشور و جهان در چنین اقلیمی محسوب گردد.
| ردیف |
نام فارسی |
نام انگلیسی |
نام علمی |
| 1 |
گورخر |
PersianWild ass |
Equus onager |
| 2 |
جبیر |
Jebeer gazelle |
Gazella dorcas |
| 3 |
قوچ و میش |
Wild Sheep |
Ovis orientalis |
| 4 |
کل وبز |
Wild Goat |
capra aegagraus |
| 5 |
کاراکال |
Caracal |
Caracal caracal |
| 6 |
گراز |
Wild Boar |
Sus scrofa |
| 7 |
گربه وحشی |
Wild cat |
Felis silvestris |
| 8 |
گرگ |
Wolf |
Canis lupus |
| 9 |
کفتار |
Striped Hyaena |
Hyaena hyaena |
| 10 |
شغال |
Golden Jacal |
Canis aureus |
| 11 |
تشی |
Indian creasted Porcupine |
Hystix indica |
| 12 |
روباه معمولی |
Common Fox |
Vulpes vulpes |
| 13 |
خدنگ کوچک |
Small Indian Mongoose |
Herpestes javanicus |
جبیر : جبیر حیوان علف خواری با تعداد نسبتا معدود که در محدوده پارک ملی قطرویه مشاهده میشود.جبیر حیوان کوچکی است که ارتفاع شاخ نوع نر آن به شصت و پنج سانتیمتر و وزن آن به بیست و پنج کیلو گرم بالغ می‌شودو نوع ماده آن تا حدودی کوچکتر است.جبیر از آهو کوچکتر و باریکتر است. نر و ماده آن هر دو شاخ دارند.شاخ جبیر از روبرو مستقیم به نظر می‌آید در حالی که شاخ آهو از روبرو خمیدگی مخصوصی شکل چنگ موسیقی دارد.جبیر ماده دارای شاخهای کاملا مستقیم است که از نظر طول به اندازه شاخ جبیر نر است ولی از نظر قطر نصف آن است. به دلیل زندگی در بیابانهای کم آب و علف جبیر به تعداد زیاد در یک گله دیده نمی‌شود .تعداد جبیرهای گله حداکثر ممکن است به بیست راس تا سی راس برسد. فصل جفتگیری در منطقه بهرام گور در شهریور و مهر ماه است.ماده هایک یا دو نوزاد در فروردین و اردیبهشت به دنیا می‌آورند. در سالهای پرباران گاهی عمل زایمان در پاییز نیز تکرار میشود.
گور خر : این حیوان وحشی علف خوار در بعضی از مناطق نیمه کویری ایران زیست می نماید .که مهمترین زیستگاه آن در حال حاضر منطقه حفاظت شده بهرام گور قطرویه می‌باشد. گور خر همان اسب وحشی غرب آسیاست.از زمانهای قدیم نژادهایی با این خصوصیات از مدیترانه تا مغولستان می زیستند . اما امروزه پراکندگی گور محدود به کویر مرکزی و قسمتهایی از خراسان، کرمان و فارس است که اینها نیز در منطقه تحت حفاظت ویژه زندگی می‌کنند.کوچکترین نژاد آن یعنی گور سوریه امروزه احتمالا منقرض شده است. فنوتیپ ظاهری گور حدفاصل بین اسب و الاغ می‌باشد.گور پستاندار زیبایی است . پهلویش سفیدرنگ و یک نوار سیاه درشت دارد که از یالها شروع و به دم ختم میشود.ارتفاع شانه در نرها به صدوچهل سانتیمتر می‌رسد. ماده‌ها از نرها کوتاهتر و باریکترند.گور نر نسبت به قلمرو خود حالت مالکیت شدید دارد و از آن در مقابل گورهای نر دیگر شدیدا دفاع می‌کند.ماده‌ها در خرداد یا تیر ماه یک کره به دنیا می‌آورند. فصل جفت گیری بلافاصله بعد از زایمان آغاز میشود. بین گورهای نر در فصل جفت گیری مبارزه شدید و طولانی رخ می‌دهد. مبارزه با لگد کوبیدن و گاز گرفتن و تعقیب کردن همراه است. گورهای نر بالغ در این فصل همیشه زخمهایی بر روی شانه و گردن دارند. همچنین قسمتهایی از دم یا تمامی آن را از دست می‌دهند. تعداد نرهای هر گله تا سی راس می‌رسد . گاهی چند گله بهم نزدیک می‌شوند و گله بزرگتری را تشکیل می‌دهند که تعداد گورها به صد راس گور بالغ می‌رسد. اما گله‌های بزرگ دوام چندانی ندارند و سریعا از هم جدا می‌شوند.گورهای تنها و منزوی معمولاً نرهای جوانی هستند که نتوانسته اند گورهای ماده‌ای را به کنترل خود درآورند در هنگام فصل زایمان از نیمه فروردین تا آخر خرداد ماه به طرف شرق منطقه واقع در کفه گزهای گزینو تقریبا به فاصله حدود ۱۰ کیلومترمهاجرت می نمایند.
آمار سرشماری حیات وحش منطقه :
| نام گونه |
|
تعداد |
|
|
بالغ |
|
نابالغ |
نامعلوم |
کل |
|
| نر زیر 5 سال |
نربالای 5 سال |
ماده |
|
| کل وبز |
86 |
101 |
445 |
132 |
69 |
833 |
|
| قوچ میش |
68 |
89 |
301 |
137 |
54 |
649 |
|
| گورخر |
- |
- |
- |
68 |
663 |
731 |
|
| جبیر |
1 |
1 |
3 |
4 |
29 |
38 |
|
| پلنگ |
- |
- |
- |
- |
3 |
3 |
|
| کاراکال |
|
|
- |
- |
7 |
7 |
|
| گربه وحشی |
|
|
|
|
3 |
3 |
|
-----------------------------------------------------
پرندگان : از نظر تعداد گونه زیاد نیستند اما گونههای خاصی از پرندگان که شرایط زیستگاهی خشک و بیابانی را ترجیح می‌دهند و می‌توانند در اقلیم خشک زیست نمایند در این محدوده وجود دارند . این پرندگان کمیاب و قادر بر ارزش زیستی منطقه می افزایند .به علت عدم وجود تالاب و دریاچه و رودخانه پرندگان آبزی و کنار آبزی در منطقه زیست نمی‌کنند ولی در سالهای پرباران که آب در قسمت جنوب شرقی قطرویه بخشی از ارضی دشتی را فرا می‌گیرد تعدادی از پرندگان آبزی به بهرام گور مهاجرت می نمایند همچنین هوبره ها در نیمه دوم ابان ماه به منطقه بهرام گور خصوصا گود طول و تلمبه طیاب و همچنین مهاجرت زاغ بور – بحری – عقاب طلائی را برشمرد .ضمنا"جمعیت نسبتا زیادی از پرندگان خصوصا کبک و تیهو در این منطقه اطراق می‌کنند.
.
آمار سرشماری حیات وحش منطقه :
عکاس محمد جواد نظری
| ردیف |
نام فارسی |
نام انگلیسی |
نام علمی |
| 1 |
شاهین |
Peregrine Falcon |
Falco peregrinus |
| 2 |
بالابان |
Saker Falcon |
Falco cherrug |
| 3 |
بحری |
Barbary Falcon |
Falco pelegrinoides |
| |
چلچله بیابانی |
African Rock Martin |
Ptyonoprogne fuligula |
| |
عقاب طلایی |
Golden Eagle |
Aquila chrysaetus |
| 6 |
هوبره |
Houbara Bustard |
Chlamydotis undulate |
| 7 |
زاغ بور |
Pleskes Ground-Jay |
Podoces pleskei |
| 8 |
کبک |
Chukar |
Alectoris chukar |
| 9 |
تیهو |
See-see Partridge |
Ammoperdix griseogularis |
| 10 |
دلیجه معمولی |
Common Kestrel |
Falco tinnunculus |
| 11 |
ترمتای |
Merlin |
Falco columbarius |
| 12 |
جغدکوچک |
Little Owl |
Athene noctua |
| 13 |
مرغ حق جنوبی |
Straited Scops Owl |
Otus brucei |
| 14 |
سارگپه |
Buzzard |
Buteo buteo |
| 15 |
کوکر شکم سیاه |
Black-bellied Sandgrouse |
Pterocles orientalis |
| 16 |
کبوتر چاهی |
Rock Pigeon |
Columba livia |
| 18 |
قمری |
Turtle Dove |
Streptopelia turtur |
| 19 |
شبگرد معمولی |
European Nightjar |
Caprimulgus europaeus |
| 20 |
سبز قبا |
Indian Roller |
Coracias benghalensis |
| 21 |
زنبور خورک |
Bee-eater |
Merops apiaster |
| 22 |
هدهد |
Hoopoe |
Upupa epops |
| 23 |
پری شاهرخ |
Golden Oriol |
Oriolus oriolus |
| 24 |
بادخورک کوچک |
Little Swift |
Apus affinis |
| 25 |
دارکوب سوری |
Syrian Woodpecker |
Dendrocopos syriacus |
| 26 |
چکاوک کاکلی |
Crested Lark |
Galerida cristata |
| 27 |
سنگ چشم سرحنایی |
Woodchat Shrike |
Lanius semator |
| 28 |
سهره معمولی |
Goldfinch |
Carduelis carduelis |
| 29 |
زاغ نوک سرخ |
Red-billed Chough |
Pyrrhocorax pyrrhocorax |
| 30 |
غراب |
Common Raven |
Corvus corax |
| 31 |
سینه سرخ |
Robin |
rithacus rubecula |
| 32 |
کوکو |
Common Cuckoo |
Cuculus canorus |
خزندگان: از آنجا که بهرام گور منطقه خشک و نیمه کویری است با بر خورداری از گونههای متعدد جوندگان و انواع حشرات محیط مناسبی را برای زیست تعدادی از خزندگان نظیر شتر مارشیرازی، افعی شاخدار، تیر مار، مار پلنگی، شتر مار، مار قیطانی،انواع سوسمار، مارمولک، بزمچه، لاکپشت مهمیزدارو همچنین دوزیستان و ماهی‌ها را به وجود آورده است.
|
ردیف
|
نام فارسی
|
نام انگلیسی
|
نام علمی
|
|
1
|
شتر مارشیرازی
|
Shirazian diadem snake
|
Spalerophis diadema schiraziana
|
|
2
|
افعی شاخدار
|
Persian horned viper
|
Pseaudocerastes persicus persicus
|
|
3
|
آگامای استپی
|
Steppe agama
|
Trapelus agilis
|
|
4
|
مار پلنگی
|
Versicolored wood snake
|
Coluber ravergieri
|
|
5
|
گرزه مار
|
Levantine Viper
|
Macrovipera lebetina obtuse
|
|
6
|
مار قیطانی
|
Cliff racer
|
Coluber rhodorachis rhodorachis
|
|
7
|
مارجعفری
|
Sindhi saw –scaled viper
|
Echis carinatus sochureki
|
|
8
|
لاکپشت مهمیزدار
|
spur-thighed tortoise
|
Testudo graeca
|
|
9
|
آگامای صخره ای فلس درشت
|
Larg-scaled rock agama
|
Laudakia nupta
|
|
10
|
بزمچه
|
Varanidae
|
Varanus griseus caspinus
|
قابلیت‌های گردشگری منطقه :
چون بهرام گور بین سه استان فارس، کرمان و یزد واقع شده و از سویی جاده شیراز، بندر عباس و کرمان از کنار این منطقه عبور می‌نماید از موقعیت بسیار مطلوبی برای جذب گردشگر برخودار است .وسعت زیاد منطقه و تنوع زیستی آن و آب و هوای نسبتا خوب و دیدن گونههای گیاهی به ویژه در فصل بهار که سراسر محدوده را گل و سبزه فرا می‌گیرد و حیوانات وحشی متنوع منطقه خصوصا جمعیت بسیار زیاد کبک که همگی انگیزه‌های مهم فراخوان توریست می‌باشد .
مکان برجهای دیده بانی منطقه حفاظت شده یهرام گور که بتوان به آ سانی حیات وحش را مشاهده نمود :
الف : پاسگاه متروکه ژاندارمری واقع در تل کمر
ب : جام جهان نما واقع در منطقه امن شماره ۱
ج : پاسگاه محیط بانی شهید شکاری ( ده وزیر )
پارک ملی قطرویه و منطقه حفاظت شده بهرام گور دارای قلعه های زیادی بوده که قدمت آنها بالاست ولی متاسفانه به مرور زمان در اثر تغییرات فیزیکی و اقلیمی قسمت اعظم انها از بین رفته و مخروبه گردیده است از قلعه های مهم منطقه می توان به قلعه کرسفید – قلعه شورو – قلعه دو برین اشاره کرد که در عمق منطقه بیابانی هنوز پا برجا هستند قدمت دقیق این قلعه ها دقیقا مشخص نیست ولی وجود رشته قناتهای بسیار قدیمی در حاشیه این قلعه ها هنوز پا برجاست که بسیار زیبا می باشند قلعه ها ی شورو و کرسفید فاقد سکنه هستند ولی در اطراف قلعه ده برین تعدادی خانوار بصورت دامداری زندگی می کنند. از غارهای معروف منطقه غار علی ولی الله می باشد که به قدمگاه حضرت علی (ع) نیز معروف است. از درختان شاخص این منطقه می توان درخت بنه واقع در چهگونی ودو اصله درخت بنه واقع در مجاورت باغ ماهور بشنه را نام برد که دارای قدمت بسیار زیاد بوده و موقعیت ویژه و منظره خاصی را در طبیعت دارند . در خصوص المان های طبیعی موجود در منطقه بویژه درختان می توان به درخت پیربنه واقع در حسن اباد را نام برد که تعداد زیادی از افراد به این مکان آمده و با بستن پارچه به شاخه های درخت آرزوهای خود را دنبال می کنند و معتقدند که باز شدن پارچه های گره زده آرزوهابرآورده می گردد.از درختان دیگر منطقه پیرانار می باشد که در حاشیه شرقی منطقه حفاظت شده واقع گردیده و عده زیادی از بومیان خصوصا از شهرستان سیرجان جهت بازدید به این مکان می ایند .
تهدیدات منطقه:
- عدم آگاهی اقشار مختلف مردم نسبت به اهمیت حیات وحش و نداشتن انگیزه جهت حمایت وحفاظت از آنها .
-کمبود امکانات سازمان حفاظت محیط زیست در جهت اعمال قوانین ومقررات شکار و صید.
-وجود سلاح های مجاز و غیر مجاز در دست مردم.
-تخریب زیستگاهها به علت ورود بی رویه و بی ضابطه دام.
-اشغال چشمه ها و آبشخورهابوسیله دامداران.
-تعقیب پستانداران وحشی بوسیله سگهای گله.
-رقابت غذایی بین دامها و حیات وحش.
-سرایت امراض مشترک از حیوانات اهلی به پستانداران وحشی.
-جاده سازی های بی رویه و تجزیه زیستگاهها(ایجاده جاده های دسترسی به معادن، احداث جاده مربوط به خطوط انتقال نیرو جهت کارخانه فولاد نی ریز و راه های فرعی روستاهای موجود در منطقه)
-تبدیل زیستگاهها به اراضی کشاورزی و صنعتی.تعقیب و شکار پستانداران بوسیله اتومبیل و پروژکتور به خصوص در شب و با استفاده از نور چراغ اتومبیل و پروژکتور.
-شکار پستانداران در فصولآبستنی، شیردهی و زنده گرفتن نوزادان
-استفاده از سلاحهای اتوماتیک جنگی،ساچمه زنی و خفیف کالیبر۲۲
-آلودگی های محیط زیست و استفاده از سموم شیمیایی
-استفاده از طعمه مسموم جهت از بین بردن بعضی از حیواناتقابلیت‌های گردشگری منطقه :
چون بهرام گور بین سه استان فارس، کرمان و یزد واقع شده و از سویی جاده شیراز، بندر عباس و کرمان از کنار این منطقه عبور می‌نماید از موقعیت بسیار مطلوبی برای جذب گردشگر برخودار است .وسعت زیاد منطقه و تنوع زیستی آن و آب و هوای نسبتا خوب و دیدن گونههای گیاهی به ویژه در فصل بهار که سراسر محدوده را گل و سبزه فرا می‌گیرد و حیوانات وحشی متنوع منطقه خصوصا جمعیت بسیار زیاد کبک که همگی انگیزه‌های مهم فراخوان توریست می‌باشد .
مکان برجهای دیده بانی منطقه حفاظت شده یهرام گور که بتوان به آ سانی حیات وحش را مشاهده نمود :
الف : پاسگاه متروکه ژاندارمری واقع در تل کمر
ب : جام جهان نما واقع در منطقه امن شماره ۱
ج : پاسگاه محیط بانی شهید شکاری ( ده وزیر )
پارک ملی قطرویه و منطقه حفاظت شده بهرام گور دارای قلعه های زیادی بوده که قدمت آنها بالاست ولی متاسفانه به مرور زمان در اثر تغییرات فیزیکی و اقلیمی قسمت اعظم انها از بین رفته و مخروبه گردیده است از قلعه های مهم منطقه می توان به قلعه کرسفید – قلعه شورو – قلعه دو برین اشاره کرد که در عمق منطقه بیابانی هنوز پا برجا هستند قدمت دقیق این قلعه ها دقیقا مشخص نیست ولی وجود رشته قناتهای بسیار قدیمی در حاشیه این قلعه ها هنوز پا برجاست که بسیار زیبا می باشند قلعه ها ی شورو و کرسفید فاقد سکنه هستند ولی در اطراف قلعه ده برین تعدادی خانوار بصورت دامداری زندگی می کنند. از غارهای معروف منطقه غار علی ولی الله می باشد که به قدمگاه حضرت علی (ع) نیز معروف است. از درختان شاخص این منطقه می توان درخت بنه واقع در چهگونی ودو اصله درخت بنه واقع در مجاورت باغ ماهور بشنه را نام برد که دارای قدمت بسیار زیاد بوده و موقعیت ویژه و منظره خاصی را در طبیعت دارند . در خصوص المان های طبیعی موجود در منطقه بویژه درختان می توان به درخت پیربنه واقع در حسن اباد را نام برد که تعداد زیادی از افراد به این مکان آمده و با بستن پارچه به شاخه های درخت آرزوهای خود را دنبال می کنند و معتقدند که باز شدن پارچه های گره زده آرزوهابرآورده می گردد.از درختان دیگر منطقه پیرانار می باشد که در حاشیه شرقی منطقه حفاظت شده واقع گردیده و عده زیادی از بومیان خصوصا از شهرستان سیرجان جهت بازدید به این مکان می ایند .
منطقه حفاظت شده ماله گاله
موقعیت جغرافیایی:
منطقه حفاظت شده ماله گاله درغرب استان فارس و درشرق منطقه حفاظت شده ارژن وپریشان قراردارد . این منطقه دارای پوشش جنگلی می باشد که عمدتاً از بلوط تشکیل شده و آخرین حد رویش بلوط در زاگرس است.
این منطقه با وسعت 52096 هکتار بین 33 ˚51 تا 25 ˚52 طول شرقی و 15 ˚29 تا 0 ˚30 عرض شمالی و در 10 کیلومتری شیراز قرارگرفته است.
تاریخچه:
این منطقه پس از تصویب واگذاری 10% از جنگلهای در اختیار سازمان جنگلها و مراتع به سازمان حفاظت محیط زیست در سال 1378 طی مصوبه شماره 193 شورایعالی حفاظت محیط زیست بعنوان منطقه حفاظت شده جنگلی اعلام گردید.
اقلیم:
این منطقه دارای آب و هوای نیمه خشک سرد در قسمتهای پست ونیمه خشک مرطوب درارتفاعات می باشد. میزان بارندگی سالیانه آن بین 350-380 میلیمترمی باشد. ارتفاعات این منطقه با اولین بارش برف سفید پوش می شود و بعضا" این برف ها تا خرداد ماه سال بعد خود را نگه میدارند .
زمین شناسی:
از نظر زمین شناسی این بخش ادامه چین خوردگیهای زاگرس در استان فارس می باشد که در آن امواج چین ها ملایمتر و بازتر شده و بیشتر به صورت چاله های ناودیسی و برجستگی های طاقدیسی ساده مشخص میگردد . همین چاله های ناودیسی به مرور زمان تبدیل به دشت های وسیع گردیده است . از دیگر مشخصات زاگرس فارس این است که هر چه از طرف شمال غرب استان به طرف شرق و جنوب شرق استان پیش میرویم ، محور چین ها از جهت شمال غرب جنوب شرق به سمت غرب به شرق منتهی میگردد . از نظر زمین شناسی در کوه های استان فارس طبقات ائوسن، توده های عظیمی را تشکیل داده است. زاگرس در فارس بر روی سنگ های شیستی، آهکی و مارنی و تشکیلات جوان تر متعلق به دوره کرتاسه تشکیل شده که دارای سنگواره پالئوسن می باشد. بعد از مدتی محیط رسوبی عمیق تر شده و لایه های آهکی به وجود آمده همراه با مارن و شیست بوجود آمده اند . در حوضه رسوبی زاگرس رسوب گذاری از دوره الیگوسن به میوسن هم چنان ادامه داشته و سازند آهک آسماری تشکیل شده است.
گنبد نمکی رمقان بین دو کوه سلامتی و مروک در دره گسلی کره بس که رودخانه جره در آن جریان دارد، سر از خاک برآورده است.این کوه نمکی در کنار روستای رمقان واقع شده و در بین اهالی محلی به تل نمکدان معروف است. این پدیده زمین شناسی زیبا از نظر تکتونیکی و همچنین دارا بودن اشکال رسوبی یکی از جمله آثار جذاب، دیدنی و تماشایی ژئوتوریستی حوضه زاگرس می باشد.
کوه دلو با ارتفاع 3200 متر از سطح دریا بلندترین قله منطقه و جنوب شیراز و آخرین شاخه جنوبی سلسله جبال زاگرس است.حدود 17 هزار هکتار وسعت دارد.
منابع آبی:
باتوجه به اینکه این منطقه دارای آب وهوای نیمه خشک مرطوب می باشد بنابراین از نظر بارندگی وآبی دارای شرایط مناسبی می باشد. منابع آبی مهم منطقه عبارتند از : چشمه تنگ سرخی, چشمه سربهاره، چشمه چاه حسنی و رودخانه جره که همگی قابلیت آب شرب را دارند.
پوشش گیاهی منطقه :
این منطقه به عنوان منطقه حفاظت شده جنگلی می باشد و از پوشش گیاهی نسبتاً خوبی برخوردار است. در واقع آخرین حد رویش جنگلهای بلوط در زاگرس می باشد. پوشش منطقه از نوع ایران- تورانی بوده و عناصر این تیپ در آن حضور دارند.لیست گیاهان موجود در منطقه به شرح ذیل می باشد.
|
ردیف
|
نام فارسی
|
نام علمی
|
خانواده
|
|
1
|
ارس
|
Juniperus excelsa
|
Cupressaceae
|
|
2
|
بلوط
|
. Quercus sp
|
Fagaceae
|
|
3
|
بنه
|
Pistacia atlantica
|
Anacardiaceae
|
|
4
|
کلخنگ
|
Pistacia khinjuk
|
Anacardiaceae
|
|
5
|
بادام وحشی
|
Amygdalus scoparia
|
Rosaceae
|
|
6
|
افرای کوهی
|
Acer monspesulanum
|
Aceraceae
|
|
7
|
زالزالک
|
. Crataegus sp
|
Rosaceae
|
|
8
|
خوشک
|
Daphne sp.
|
Thymelaceae
|
|
9
|
ریش بز
|
Ephedra sp.
|
Ephedraceae
|
|
10
|
کلاه میرحسن
|
Acantholimon sp.
|
Plumbaginaceae
|
|
11
|
چوبک
|
Acanthophyllum sp.
|
Caryophylaceae
|
|
12
|
پیچک صحرایی
|
Convolvulus sp
|
Convolvulaceae
|
|
13
|
گون
|
Astragalus sp.
|
Papilionaceae
|
|
14
|
آبنوس
|
Ebenus stellata
|
Papilionaceae
|
|
15
|
تاک پوک
|
Colutea persica
|
Papilionaceae
|
|
16
|
جاشیر
|
Prangus sp.
|
Umbelliferae
|
|
17
|
کما
|
Ferula sp.
|
Umbelliferae
|
|
18
|
گوش بره
|
Phlomis olivier
|
Labiatae
|
|
19
|
مریم گلی
|
Salvia sp.
|
Labiatae
|
|
20
|
لاله واژگون
|
Fritillaria imperialis
|
Liliaceae
|
|
21
|
عروس سنگ
|
Dionysia sp.
|
Primulaceae
|
|
22
|
بهمن
|
Stipa barbata
|
Graminae
|
|
23
|
|
Bromus sp.
|
Graminae
|
|
24
|
|
Lolium rigidum
|
Graminae
|
حیات وحش منطقه :
مهمترین زیستگاههای حیوانات وحشی دراین منطقه جنگلهای انبوه بلوط و بنه و ارتفاعات دلو, بوری وسلامتی است.گونه شاخص منطقه سنجاب ایرانی است که زیستگاه آن جنگلهای بلوط می باشد.این جانور با جمع آوری دانه های بلوط و زیر خاک کردن آنها در زادآوری درختان بلوط نقش مهمی را ایفا می کند.
لیست پستانداران منطقه:
|
ردیف
|
نام فارسی
|
نام علمی
|
|
1
|
پلنگ
|
Panthera pardus
|
|
2
|
خرس
|
Ursus arctos
|
|
3
|
سنجاب ایرانی
|
Sciuras anomalus
|
|
4
|
گراز
|
Sus scrofa
|
|
5
|
گرگ
|
Canis lupus
|
|
6
|
روباه
|
Vulpes vulpes
|
|
7
|
خرگوش
|
Lepus eapensis
|
|
8
|
تشی
|
Hystrix indica
|
عکاس سیاوش محمدی بیگدلی
لیست خزندگان منطقه:
|
ردیف
|
نام فارسی
|
نام علمی
|
|
1
|
لاک پشت مهمیزدار
|
Testudo horsfieldii
|
|
|
آگامای فلس درشت
|
Laudokia nupta
|
|
|
مار قیطانی
|
Platyceps rhodorachis
|
|
|
افعی(گرزه مار)
|
Macrovipera lebetina obtusa
|
|
ردیف
|
نام فارسی
|
نام علمی
|
|
1
|
چرخریسک سرآبی
|
Parus caeruleus
|
|
2
|
چرخریسک بزرگ
|
Parus major
|
|
3
|
زردپره سرسیاه
|
ٍEmberiza melanocephala
|
|
4
|
کلاغ نوک سرخ
|
Pyrrhocorax pyrrhocorax
|
|
5
|
قمری معمولی
|
Streptopelia turtur
|
|
6
|
سارگپه معمولی
|
Buteo buteo
|
|
7
|
کبک
|
Alectoris chukra
|
|
8
|
تیهو
|
Ammoperdix griseogularis
|
|
9
|
دارکوب سوری
|
Dendrocopos syriacus
|
جاذبه ها و چشم اندازها:
امام زاده پیر غیب: روایت می شود که از نوادگان امام رضا(ع) می باشد که به همراه خواهرخود امام زاده پیربانودرزمان حمله خلفای عباسی به این منطقه پناه آورده اند وسپس غیب شده اند.
قبرستان های قدیمی:
که قدمت آنها حدودا به 300 تا400 سال قبل می رسد.
امام زاده محمد:
روایت می کنند که این فرد دراین محل آتشی روشن نموده وبعد از یکسال که به همان محل مراجعه می نماید آتش کماکان روشن بوده است. بر این اساس موجب اعتقادات مذهبی مردم شده که هرساله صدها نفر به این محل مراجعه می کنند .
امکانات، تجهیزات و جاده دسترسی منطقه:
راههای دسترسی به منطقه عبارتند از جاده شیراز-کازرون، فرعی جاده سیاخ دارنگون و فرعی خانه خمیس و همچنین جاده جدید خانه زنیان-فیروزآباد. در حال حاضر تنها یک پاسگاه در منطقه وجود دارد که با توجه به وسعت منطقه و روستاهای موجود در آن کافی نمی باشد به گونه ای که کنترل و پایش منطقه را با مشکل روبرو نموده است بنابراین ساخت دو واحد پاسگاه دیگر ضروری می باشد.
عوامل اصلی تهدید منطقه :
پس از اینکه چهل خانواده از عشایر کهمره سرخی در روستای جدیدالاحداث مله گاله ساکن شدند ساکنان آن به دلیل نبود آب و زمین زراعتی از طریق دامداری و ذغال گیری امرار معاش می نمایند. هرچند که اهالی سایر روستاهای واقع در منطقه نیز اقدام به ذغال گیری نموده که این امر موجب قطع درختان کهنسال و نابودی جنگلهای بلوط شده است.
1- قطع درختان جنگلی با هدف ذغال گیری
2-تخریب اراضی و تغییر کاربری آنها
3- وجود چندین روستا در محدوده منطقه
4- تصرف اراضی ملی به بهانه موقوفه بودن و اختصاص آن به باغ شهر
5- حضور یوردهای عشایری در منطقه
6- وجود دام مازاد و چرای بیرویه