این جلسه به منظور ارائه نتایج طرح مطالعات اثر خشک شدن طشک و بختگان بر بهداشت و سلامت جوامع بومی انجام شده و مجری آن پروفسور عزت الله رئیسی بود.


پروفسور رئیسی در ابتدای این جلسه از همکاران طرح، مریم وحیدی پور دانشجوی دکتری بخش زمین شناسی دانشگاه شیراز،  دکتر نغمه سلطانی، دکتری محیط زیست ازدانشگاه شیراز و ابراهیم محمدی دانشجوی کارشناسی ارشد بخش زمین شناسی دانشگاه شیراز به علت همکاری های ارزنده در طرح تقدیر کرده و سپس با اشاره به اهمیت تالاب طشک و بختگان بیان کرد. مساحت این تالاب حدود  1300کیلومترمربع و بطول 100 کیلومتر است این تالاب از نظر وسعت دومین دریاچه کشور است که در کنوانسیون رامسر ثبت شده و دارای تنوع زیستی فراوان و پناهگاه حیات وحش است.  تالاب بختگان به علت دارا بودن جزایر متعدد از مکانهای زادآوری پرندگان محسوب شده و مرکز تامین رطوبت انجیرستان استهبان و مراتع و مزارع اطراف نیز است و علاوه بر افزایش رطوبت منطقه به تنظیم درجه حرارت هوا نیز کمک می کند.


رئیسی افزود: این دریاچه در گذشته بسیار پر آب بوده  ولی از سال ۱۳۸۶ رو به خشکی نهاده است. وی بخشی از اثرات خشک شدن دریاچه را پایین افتادن سطح آب، خشک شدن خاکهای سطحی دریاچه، از بین رفتن پیوستگی بین ذرات خاک، شکنندگی پوسته خاک، انتقال ذرات گرد و غبار و نمک توسط باد به شهرها و روستاهای اطراف و به خطر انداختن سلامت مردم منطقه عنوان کرد.


 

خشک شدن تالاب بختگان لطمه بزرگ بین المللی برای آبروی کشور محسوب می شود

 

مجری طرح بررسی اثرات خشک شدن تالاب های طشک و بختگان گفت: خشکی دریاچه باعث  کاهش عملکرد انجیرستان استهبان و گیاهان زراعی و مراتع کشاورزی اطراف دریاچه، از بین رفتن جانوران آبزی به ویژه کمبود آب و غذای پرندگان مهاجر و از بین رفتن جوجه و تخم های این پرندگان شده است.



رئیسی ادامه داد متاسفانه این تالاب  چند سال است که جزو لیست کنوانسیون مونترو یعنی تالاب های در معرض خطر قرار گرفته است و این یک لطمه بزرگ بین المللی برای آبروی کشور محسوب می شود که ما در جوامع بین المللی نتوانستیم از تالابی که در کنوانسیون رامسر ثبت شده است محافظت کنیم.



پروفسور عزت الله رئیسی کاهش گردشگری،  نفوذ آب شور به آبخوان های مجاور، شور شدن خاک و کاهش عملکرد گیاهان را از جمله عوارض خشکی بختگان دانسته و افزود: متاسفانه تبدیل بخش اعظمی از دریاچه به پلایای مرطوب و خشک از مهمترین عوارض خشک شدن دریاچه است. پلایای مرطوبت آب  از طریق مویینگی به سطح زمین می‌رسد و زمانی که سطح سفره های آب زیرزمینی بیش از حد افت کند بطوری که آب به سطح زمین نرسد پلایای خشک رخ میدهد و در این مرحله دریاچه تقریباً از بین رفته است.



وی بیان کرد: این مطالعه اولین مطالعه ای است که به تعیین خواص فیزیکی خاک بستر دریاچه،  تعیین رخساره های و تهیه نقشه پهنه بندی رخساره های رسوبات بستر دریاچه، اندازه گیری سرعت آستانه فرسایش بادی، اندازه گیری آلاینده های  رسوبات، آب دریاچه و آب زیر بستر دریاچه،  و محاسبه سالیانه سیلاب ورودی در آبرهه های فاقد ایستگاه هیدرومتری در دریاچه بختگان و طشک پرداخته است و راهکارها نیز  ارائه شده است.
به گفته این استاد دانشگاه: آورده رودخانه از سال ۱۳۸۶ کم شده و میزان رواناب کاهش یافته است و حداقل آب ورودی از طریق رودخانه کر صفر بوده است. در سال های پیش از سال 1386 بطور متوسط حدود 600 میلیون متر مکعب از طریق رودخانه کر وارد دریاچه شده است. سیلاب ورودی از آبراهه های اطراف دریاچه به روش تجربی حدود 203 میلیون متر مکعب است که نیاز به تدقیق دارد.


مساحت پهنه های آبدار دریاچه ها  از طریق تصاویر ماهواره ای برای سال های مختلف و حجم بارندگی برپهنه آبدار محاسبه شده است. بیلان دریاچه در یک دوره تر و خشک مهمترین مطالعه پایه ایست که باید انجام شود.



 

پروفسور رییسی:
نگرانی متولیان محیط زیست قدم زدن کناردریاچه نیست دغدغه آنان زیست انسان ها و سایر جانداران است

 

در تحقیقات انجام شده و بر اساس نقشه های کاربری اراضی، کشاورزان حاشیه تالاب بختگان علاوه بر آنکه به سمت کشت بیشتر انجیر روی آورده اند، اراضی ملی را تصرف و به حریم دریاچه نفوذ کرده اند که  از نتایج کم آبی است. آبیاری انجیرستان ها نیز توسط تانکرهای آب انجام می‌شود که این در نوع خود بی سابقه است.



وی در مورد آلودگی های دریاچه اظهار داشت: بیشتر آلودگی ها از سمت رودخانه کر وارد دریاچه می‌شود  ورسوبات و آب دریاچه ازنظر بعضی از  آلاینده های فلزی بیش از حد مجاز است. دریاچه‌های بختگان و طشک از  5 رخساره شامل  نمک خالص، خاک نمک‌دار،   نمک رس‌دار، خاک بدون نمک و پهنه ماسه بادی تشکیل شده است. نمک خالص، خاک نمک‌دار،   نمک رس‌دار 89 در صد بستر دریاچه را فراگرفته اند. نتایچ اندازه گیری  آستانه فرسایش بادی نشان میدهد که نمک خالص و نمک رس دار در صورت پوسته سالم در مقابل فرسایش بادی مقاوم و خاک بدون نمک و پهنه ماسه بادی مقاومت بسیار کمی دارند. پوسته های سالم نقش موثری در مقابل فرسایش بادی دارند. رطوبت پوسته باعث مقاومت در مقابل فرسایش بادی می شود.



دکتر رئیسی با اظهار تاسف تاکید کرد: اگر  مسئولان و دوستداران محیط زیست فریاد می زنند محیط زیست و یا دریاچه دارد از بین میرود نه به این دلیل است که این که می‌خواهند در کنار دریاچه قدم بزنند آنها نگران زیست انسان ها و سایر جانداران هستند.



 اگر خشک‌شدن دریاچه با این روند ادامه یابد با توجه به اینکه عوامل اصلی خشک شدن دریاچه بختگان کاهش آورد رودخانه ها به همراه کاهش نزولات جوی است، سطح دریاچه به پلایا تبدیل خواهد شد و این نه تنها از نظر بین‌المللی برای ما فاجعه به حساب می آید و آبروی کشور را به خطر می‌اندازد که از نظر زندگی ما انسان ها نیز که دریاچه به عنوان محل زندگی و سکونت ما به حساب می آید و محیط زیست که شامل کلیه موجودات است به خطر خواهد افتاد و اگر می خواهیم که این نمک تبدیل به گرد و غبار نشود باید از تخریب پوسته ها جلوگیری کنیم در کلیه سالهایی که رطوبت خاک زیاد بوده فرسایش صورت نگرفته است بنابراین افزایش رطوبت  فرسایش را به شدت کاهش می دهد و منشاء رطوبت سفره آب های زیرزمینی است.



وی گفت: باید بدانیم که اصولی ترین و اساسی ترین راه جلوگیری از افزایش گرد و غبار تامین حقابه تالاب بختگان است مدیران ما باید بدانند که مسئله مربوط به سلامتی مردم است گرچه مقداری حقابه به تالاب بختگان در این ماه‌های تر رها سازی شده اما نباید فراموش کنیم که ما در ماه های خشک دریاچه نیز مشکل اساسی داریم.



 

نمک‌های برداشت شده از بستر تالاب بسیار آلوده و مضر هستند

 

عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز  پیشنهاد داد: به منظور جلوگیری از فرسایش بیشتر بستر رودخانه و تالاب بختگان برای برقراری ارتباط و تردد ماشین ها به جای عبور از بستر رودخانه باید از حاشیه رودخانه جاده هایی طراحی و راه دسترسی مردم و محیط بانان از کنار تالاب و بالاتر از سطح دریاچه باشد
وی همچنین در بخش پیشنهادات مطالعه خود، جلوگیری از برداشت نمک توسط برخی از افراد بی اطلاع به ویژه جوامع محلی را ارائه و اذعان داشت: این نمک‌ها بسیار آلوده و مضر هستند که متاسفانه برخی دامداری ها استفاده می کنند همچنین به لزوم جلوگیری از حضور دام ها به درون دریاچه نیز اشاره کرد.
وی در مورد ذرات معلق جامد و مایع در جو بیان کرد: ذرات ریزی که قطری کمتر از 2.5 میکرون دارند با وجود اینکه مقدار آنها  از ذرات درشت کمتراست اما به شدت خطرناکتر هستند به ویژه در بروز بیماری‌های مختلف قلبی، عروقی و تنفسی چون آسم.  بیماری های ویروسی را به شدت افزایش داده و از طریق انتقال میکروب و عوامل بیماری زا از یک منطقه به منطقه دیگر برده و احتمال بیماری ها را افزایش می دهند.


 

عزت الله رئیسی افزود: ریزگردها بر روی فیزیولوژیک گیاهان، انعکاس، نور و سیستم فتوسنتز گیاهان تاثیر گذار هستند منشاء اصلی ریزگرده ها رسوبات حاوی نمک است که در رخساره های تالاب ۸۰% از رخساره ها حاوی نمک هستند و متاسفانه حاوی ذرات ریز خطرناکی هستند این ذرات حاوی کلراید سولفات و فلزات سنگین چون جیوه،  سرب،  ارسنیک و غیره هستند که ناشی از رسوبات آب دریاچه است و بر اکولوژی محیط زیست و تمام جانداران اثرات مخربی خواهد داشت.


پروفسور رئیسی با نمایش آمارهای به دست آمده و گراف های متعدد خاطر نشان کرد: خشکی تالاب ها را نباید به گردن خشکسالی بیندازیم پیش‌تر از این هم خشکسالی هایی اتفاق افتاده اما در شرایط مشابه تمام آبی که وارد دریاچه  می‌شد صرفاً از بارش نبوده و اقداماتی که ما انجام دادیم خشکی کامل دریاچه را رقم زده است. به طور مثال هزاران چاه غیر مجاز در حوضه آبریز دریاچه های طشک و بختگان احداث شده است که باعث کاهش آب رودخانه کر شده است. قبلاً سیلاب هایی که دشت مرودشت را در بر می گرفت دریاچه را پر میکرد اما از سال ۸۶ که سد سیوند و سد ملاصدرا احداث شد. هدف سد سیوند جلوگیری از غرقاب شدن مردشت بود وباید بعد از هر سیلاب آب آن برای دریاچه ها تخلیه می شد. سد ملاصدرا نیز با هدف برقابی احداث شده و پس از تامین برق آب، بخشی از آب آن باید برای دریاچه ها رهاسازی شود.



 

در ادامه مدیرکل حفاظت محیط زیست فارس، حمید ظهرابی ضمن تقدیر و تشکر از دکتر رئیسی اظهار داشت: حضور  پروفسور رئیسی  و  اساتید  صاحب تجربه  در محیط زیست استان  و کشور  غنیمت است  و تحقیقاتی که انجام شده است  چراغ راهی  برای  ادامه برنامه های احیای  تالاب  است ظهرابی از پروفسور رئیسی درخواست کرد  همکاری خود را با ستاد احیای تالاب های استان  ادامه  دهد  زیرا  برای ادامه این کار  به تجربیات ارزنده ایشان به ویژه  با حساسیت ویژه‌ای که به محیط زیست دارند نیاز  است و با اشاره به اینکه  با توجه به اعتبار محدودی که تعریف شده بود نمی توان شرح خدمات گسترده‌تری را در یک مطالعه پوشش داد از تلاش‌های پروفسور رئیسی و تیم همکار وی که زحمات زیادی را در این مطالعه متقبل شده اند قدردانی کرده و گفت: اما طرح عناوین بیشتر و مطالعات تکمیلی در ادامه این پروژه الزامی است.


 

در انتها مهندس مرادی معاون فنی و مهندس نهاوندی معاون نظارت و پایش ضمن ارائه توصیه های تکمیلی سوالات فنی خود را مطرح کرده که دکتر رئیسی پاسخ داد و همچنین اعضای شورای پژوهشی از جمله دکتر افضلی، دکتر زمان پور، دکتر هاشمی و دکتر اسماعیلی نیز در رابطه با نتایج تحقیق پرسش و پاسخ هایی را انجام دادند.



و در پایان از سوی اساتید حاضر پیشنهاداتی به منظور انجام پروژه های آتی مطرح شد.